داستان قیمت قطعات (بخش دوم)

تاریخچه قیمت گذاری

پس از انقلاب صنعتی در اواخر سده 16 میلادی مفاهیم جدیدی در تولید و کسب و کار به وجود آمد. تب صنعتی شدن تمامی کشورهای غربی را فرا گرفت و کشورها با یکدیگر به رقابتی تمام و کمال در حوزه های صنعتی پرداختند. حمل و نقل یکی از مهمترین چالشهای بشر بود که با انقلاب صنعتی و اختراع ماشین بخار وارد عصر جدیدی شد. کشتیها و قطارهای بخار چهره دنیای آن روز را تغییر دارند. با اختراع موتورهای احتراق داخلی در اواخر قرن 19 حمل و نقل به آنچه سالها در انتظارش بود رسید. استفاده از یک دستگاه تولید قدرت و توان کوچک که بتواند با اتصال به سایر مکانیزمها انسانها را روی زمین بدون نیاز به ریل گذاری از جایی به جای دیگر انتقال دهد. برای وسایلی که بتوانند حمل و نقلهای فردی و یا در گروههای کوچک. خودرو به عنوان نماد صنعتی شدن کشورها تعریف شد و فقط در آمریکا در اوایل قرن بیستم در حدود 1000 شرکت خودروساز آغاز به کار نمودند. رقمی بسیار در خور توجه! رقابت بالا گرفت! دیگر فناوری تولید خودرو در اختیار بسیاری قرار داشت. موضوع فقط ساخت خودرو نبود. اکنون علاوه بر خودرویی که کیفیت لازم برای انتقال سرنشینان را داشته باشد پارامتر بسیار مهم دیگری به نام قیمت تمام شده مطرح شد. هر چه قیمت خودرو کمتر بود مشتری بیشتری پیدا می شد.

ماشین بخار اولین قدم به طرف صنعتی شدن

تولید انبوه و مفهوم قیمت تمام شده

هنری فورد سردمدار حرکتی هوشمندانه شد که از آن در تاریخ صنعت به عنوان انقلاب تولید انبوه یاد می شود. فورد دریافت قیمت و تیراژ وابستگی کاملی به هم دارند. راه اندازی خط تولید فورد مدل T انقلابی در صنعت بود. کاهش قابل توجه قیمت خودروهای کارخانه فورد، فورد را میلیاردر و بسیاری از مردم را صاحب خودرو کرد. هنگامی که تولید انبوه مفهوم پیدا کرد، مفاهیمی مانند کنترل کیفیت و قیمت هم مفاهیم جدیدی پیدا کردند. در ابتدا کارخانه های خودروساز قطعات مورد نیاز را نیز خود تولید می کردند. با بالا رفتن هزینه های تولید، دردسرهای نیروی انسانی و مهمتر از همه افزایش تعداد قطعات و مجموعه های خودرو در بسیاری از کارخانه ها بخش تولید قطعات برون سپاری شدند. برون سپاری تامین قطعات بازهم مفاهیم جدیدی را در صنعت خودرو ایجاد کرد. مدیریت زنجیره تامین، اطمینان از کیفیت، قیمت تمام شده، آنالیز قیمت و قیمت هدف بخشی از این مفاهیم بودند.

تولید انبوه مفهومی که فورد را میلیاردر و بقیه را صاحب خودرو کرد

ایران و صنعتی شدن

در ایران از اوایل دهه 40 شمسی (معادل دهه 60 میلادی) صنعتی سازی کلید خورد. ایجاد کارخانه های تولیدی خودرو، لوازم بهداشتی، منسوجات، کفش، موارد خوراکی و …، ایران را به قطب صنعت منطقه تبدیل کرد. دو کارخانه ایران ناسیونال با پرچمداری اتوبوسهای بنز و سواری پیکان که خودرویی از کارخانه تالبوت انگلیس بود و شرکت سهامی تولید خودروی ایرانی (سایپا) با پرچمداری سواری ژیان که خودرویی کوچک و کم مصرف از کارخانه سیتروئن بود، ایران را تبدیل به کشوری خودروساز کرد. در ابتدا تیراژ کم بود و قطعات عمدتا از منابع خارجی تامین می شدند. اما برنامه های این خودروسازان در جهت تولید قطعات در داخل با وقوع انقلاب ایران متوقف شد. اگرچه قطعاتی مانند پمپ بنزین و کاربراتور(که در بین کارشناسان به پیچیده ترین قطعه مشهور بود) توسط شرکتهای داخلی ساخته شد. پس از انقلاب اندیشه داخلی سازی به شدت فراگیر شد. در ابتدا قطعات همچنان از خارج از کشور وارد می شدند. از اوایل دهه 70 شمسی (معادل دهه 90 میلادی) شرکتهایی مانند ساپکو، مگاموتور و سازه پویش شروع به تهیه مستندات ساخت قطعات کردند و تعدادی از اشخاص حقیقی و حقوقی وارد ساختار زنجیره تامین قطعات خودرو شدند.

کاربراتور به عنوان شاهکار مهندسی مکانیک در دهه چهل در ایران ساخته شد

سه روش رایج قیمت گذاری محصولات

استعلام گیری از سه شرکت

در ابتدا سیستم تعیین قیمت برای قطعات، سیستم ساده استعلام گیری از حداقل سه شرکت بود. این سیستم مشکل بزرگی داشت. استانداردهای کیفی و تولید قطعات استانداردهای سختگیرانه ای بود که بسیاری از شرکتها به خصوص در آن زمان واجد آن نبودند. بسیاری از شرکتهای توانمند که دانش تولید یکنواخت و کنترل حین فرایند را داشتند به علت اضافه شدن هزینه های تولید به قیمت تمام شده از کورس رقابت قیمتی جا ماندند و قطعات به شرکتهایی رسید که از این دانشها بهره مند نبودند.عدم توفیق شرکتهای برنده در مناقصه در تولید با کیفیت مدیران و کارشناسان را به آنجا رساند که هر تولید کننده باید مجهز به سطحی از دانش و سخت افزار تولید و کیفیت باشد.

آنالیز قیمت

این استانداردسازی موجب تولد مفهوم آنالیز قیمت شد. ماشین آلات لازم برای تولید، ابزار کنترل کیفیت، نیروی انسانی و ساختار لازم برای تولید با کیفیت، هزینه سربار مرتبط با قطعه از جمله مواردی بود که در آنالیز قیمت یک قطعه مورد توجه قرار می گرفت. اگرچه این روش به نظر بهترین روش ممکن بود اما دنیای رو به جلوی فناوریها در حال کاهش هزینه های تولید است. شرکها و تولید کنندگانی موفق خواهند بود بیشترین بهره ممکن را از این فضا ببرند.

تعیین قیمت هدف

شرکتهای مدیریت زنجیره تامین و در راس آنها ساپکو با گرفتن ایده از شرکتهای بزرگ و بین المللی مدیریت زنجیره تامین به این نتیجه رسیدند که یک شرکت تولید کننده قطعه باید علاوه بر داشتن زیرساختهای لازم باید دائما در مسیر بهبود مستمر زیرساختها و فرایندهای تولید خود حرکت کند. با توجه به این موضوع شرکت ساپکو اقدام به تعریف مفهوم قیمت هدف کرد. در این مفهوم هر شرکت دارای زیرساختها و امکانات لازم برای تولید باید در مسیر بهبود فرایندهای خود قدم بردارد. هر سال بر اساس تعاریف و شرایط موجود قیمت هدف در نظر گرفته می شود که تولید کنندگان باید قیمت خود را به زیر آن قیمت برسانند. در این قیمت عوامل زیادی دخیل هستند.

استعلام قیمت به روش مناقصه، آنالیز قیمت و قیمت هدف سه مرحله ای که در مدیریت زنجیره تامین قطعات در خودروسازی ایران طی شد